สุสานโต๊ะฆีรี เป็นพื้นที่ศักดิ์สิทธิ์ สำหรับกลุ่มชาวเล การสร้างสุสานได้รับอิทธิพลจากวัฒนธรรมของอินโดนีเซีย เรื่องราวเล่าขานจากสุสานโต๊ะฆีรี และชาวบ้านที่มีความเชื่อต่อโต๊ะฆีรี ความว่า แจกีรีเป็นชาวมุสลิมจากอินโดนีเซียได้ชวนเพื่อน 3-4 คน แจวเรือมาจากอาเจะห์เมื่อกว่า 100 ปี ระหว่างทางได้หยุดพักที่ที่เทือกเขาฆูนุงณีรัย (มาเลเซีย) ต่อมาได้แวะพักที่เกาะบูโหลนแล้วจึงได้เดินทางต่อไปยังเกาะลันตา และกระบี่ เพื่อนของแจกีรีได้แต่งงานตั้งถิ่นฐานที่เกาะลันตา แต่กีรีมีความตั้งใจเดินทางต่อเพื่อแสวงหาที่ทำกินและได้เดินทางมายังเกาะหลีเป๊ะ จึงตัดสินใจตั้งถิ่นฐานอยู่บนเกาะหลีเป๊ะ เนื่องจากมีความอุดมสมบูรณ์ทั้งทรัพยากรบนฝั่งและท้องทะเล จากนั้นแจกีรีได้ชัดชวนเครือญาติมาอยู่ที่เกาะหลีเป๊ะในปี พ.ศ.2452และได้แต่งงานกับนางแบอ๊ะเป็นชาวเกาะลันตา กระบี่ มีบุตร 2 คนคือนายสบู่ หาญทะเล และนางสาวดารา หาญทะเล แจกีรีได้รับการแต่งตั้งให้เป็นผู้ใหญ่บ้านได้รับพระราชทานนามสกุลจากสมเด็จย่าฯ โต๊ะฆีรี คือบรรพชนคนสำคัญของชาวเลเกาะหลีเป๊ะ ผู้บุกเบิกก่อตั้งถิ่นฐานให้แก่ชาวอูรักลาโว้ย ผู้ถ่ายทอดภูมิปัญญาทั้งมวลของบรรพบุรุษสู่คนรุ่นหลัง เป็นผู้นำที่ดำรงไว้ซึ่งความเที่ยงธรรมนำความสุขความร่มเย็นสู่ชาวเลตลอดช่วงชีวิต โต๊ะฆีรีสถิตอยู่ในใจของชาวเลเกาะหลีเป๊ะทุกลมหายใจ ผู้จากไปสถิตสู่ดินแดน”ฆูณุงญีรัย”
จับต้องได้ : Tangible.
โบราณสถาน : AS : Archeological Site ย่านประวัติศาสตร์ท้องถิ่น
.
เลขที่ : หมู่ 7 เกาะหลีเป๊ะ ต. เกาะสาหร่าย อ. เมืองสตูล จ. สตูล 91000
นางมะแส้หน่า เกาะสิเร๊ะ ครูแสงโสม หาญทะเล
0815430835
ดร.เจตน์สฤษฏิ์ สังขพันธ์ : มหาวิทยาลัยหาดใหญ่ :