PMU ทุนทางวัฒนธรรม
อำเภอจอมทองยังมีตำนานกล่าวถึงการถวายทานอย่างหนึ่งที่มีการถวายข้าทาสให้เฝ้าดูแลรักษาวัด เมื่อครั้งที่ พญาอังครัฏฐะครองเมืองก็มีการทานข้าทาสให้อยู่ดูแลรักษาวัด ความว่า “ครั้นแล้วก็ตั้งไว้ซึ่งพ่อครัว 500 ตระกูล ให้อยู่ปฏิบัติรักษาเจดีย์นั้นและรับสั่งพ่อครัวว่า เมื่อพระสัมมาสัมพุทธเจ้า พร้อมกับพระอรหันต์ทั้งหลายเสด็จมาสู่สถานที่แห่งนี้อีกครั้ง ท่านทั้งหลายจงแต่งโภชนาอาหารอันประณีตต่าง ๆ ถวาย อย่าได้ขาดจงทุกครั้งทุกคราว”สมัยพระรัตนราช (พระเมืองแก้ว พ.ศ. 2038-2068) ได้เริ่มปฏิสังขรณ์ปลูกสร้างพระวิหาร ทรงพระราชทานวัตถุไทยทานและเครื่องแห่ไว้กับพระธาตุเป็นอันมาก และถวายข้าคนไร่นาตามเขตป่า ที่ดิน ย่านน้ำ ไว้สำหรับให้ปฏิบัติรักษาทำนุบำรุงพระธาตุให้เจริญไปตลอด 5,000 พระวัสสา ช่วง พ.ศ. 2100 ปีมะโรง เดือน 4 (เดือน 6 เหนือ) ในสมัยนี้พระนางมหาเทวีเจ้าผู้ครองนครเชียงใหม่ พร้อมด้วยพญาอัครราชมารดา (พระแม่กุราชวงศ์มังรายที่ 16 พ.ศ.2094-2107) มีคำสั่งว่าให้เสนาบดีผู้ใหญ่ทั้ง 4 คือ พญาแสนหลวง 1 พญาสามล้าน 1 พญาจ่าบ้าน 1 พญาเด็กชาย 1 “ตั้งแต่นี้เป็นต้นไปบรรดาข้าพระธาตุจอมทอง ให้ยกเว้นอย่าได้ใช้สอยเก็บส่วยและเกณฑ์ไปทำการบ้านการเมืองให้เข้าอยู่ดูแลบูรณะพระธาตุเจ้าทุกคืนทุกวันอย่าได้ขาด ดั่งที่พระรัตนราชประทานเอาไว้นั้นทุกประการ”ต่อมาถึงปีขาล เดือน 3 ใต้ เดือน 5 เหนือ ขึ้น 5 ค่ำ วันพุธ พญาสามล้านไชยสงครามได้มีจิตศรัทธามาบูรณะพระธาตุ และถวายผู้คนไว้เป็นข้าพระรัตนตรัย (ข้าพระธาตุ) ลงอาชญาใส่หลาบเงินตราหินไว้เป็นหลักฐาน พ.ศ.2322 ในวันเดือน 6 (เดือน 8 เหนือ) แรม 9 ค่ำ พระยาวิเชียรปราการ (พญาจ่าบ้าน) เจ้าผู้ครองนครเชียงใหม่ พร้อมพระภิกษุสงฆ์ ได้จัดแจงผู้คนไร่นาไว้เป็นข้าพระธาตุ เพื่อให้อยู่รักษาพระบรมธาตุเจ้าตามประเพณี จะเห็นว่ากษัตริย์ในสมัยก่อนมีประเพณีปฏิบัติคือ ทานข้าทาสให้เป็นข้าพระธาตุ ซึ่งเมื่อถวายทานแก่วัดแล้วข้าทาสเหล่านี้จะไม่มีสิทธิ์ในการถูกเรียกไปใช้แรงงาน โดยการเรียกใช้จากเจ้าผู้ปกครอง เพราะถือว่าเป็นการถวายทานข้าทาสเป็นสิทธิ์ขาดแก่วัดที่กษัตริย์ได้ถวายทานไปแล้ว การเป็น ข้าทาสพระธาตุเจ้า ของชาวจอมทองตั้งแต่อดีตมานั้น ยังคงมีการสืบทอดและปฏิบัติตาม โดยผ่านมาในรูปความเชื่อความศรัทธาต่อองค์พระบรมธาตุเจ้า และความศรัทธาเหล่านี้ได้ถูกถ่ายทอดไปสู่ลูกหลานชาวจอมทอง เมื่อสมัยก่อนประมาณ 70 กว่าปี ยังมีการจัดหมวดในบ้านหลวงจอมทอง(สมัยที่ยังไม่ถูกแบ่งเป็นหมู่บ้านต่าง ๆ ตามรูปแบบการปกครองส่วนท้องถิ่น) เพื่อไปนอนเฝ้าพระธาตุหมวดไหนก็จะมีการส่งคนไปนอนเฝ้าพระธาตุ 10 กว่าคน โดยหมวดบ้านหลวงจอมทอง (ก็คือป๊อกบ้านหรือหมู่บ้านที่ถูกแยกตามการปกครอง) เช่น บ้านหลวง – บ้านแม่กลาง – บ้านขัวอี่ปวง – บ้านนอกเหนือ – บ้านขุมดินหม้อ – บ้านฮ่อม – บ้านสันไม้ลุง – บ้านลุ่มใต้ เป็นต้น การนอนเฝ้าพระธาตุจะมีการจัดให้ทุกหมวดต้องหมุนเวียนไปนอนเฝ้าพระธาตุทั้งปี ไม่ใช่นอนเฝ้าพระธาตุเฉพาะทุกวันพระ ครั้งใดที่หมวดไหนไปนอนเฝ้าพระธาตุก็จะมีกระบอกไม้ ซึ่งทำจากไม้ไผ่เรียกว่า “บอกมื้อ” ทำหน้าที่เป็นสัญญาลักษณ์และเครื่องหมายที่เตือนว่าถึงคราวหมวดนี้จะต้องมาเฝ้าพระธาตุ และบอกมื้อนี้จะมีการส่งต่อไปให้หมวดอื่นๆ ที่ต้องส่งไปวนหาทุกหมวดภายในรอบปี ต้นตระกูลของคนบ้านหลวงจอมทอง ได้สืบเชื้อสายมาจากลัวะ 8 ตระกูล ซึ่งเจ้าเมืองเชียงใหม่ ในอดีตมอบหมายให้ดูแลรักษา พระบรมธาตุเจ้าจอมทอง โดยยกเว้นไม่เก็บภาษี หรือเกณฑ์ไปศึกสงครามตลอดจนถึงงานโยธาต่างๆในเมืองเชียงใหม่ สมัยนั้น จากหลักฐานตำนานพระบรมธาตุเจ้าจอมทอง กล่าวว่าต้นตระกูลใหญ่ 8 ตระกูลเหล่านี้ ได้แก่ 1. แสนใจบาล 2. แสนสุรินทร์ 3. แสนคำลาว 4. อินต๊ะยศ 5.แสนสามก๋อง 6. อินทรสุเทพ 7. นามเทพ 8. คำเวโร (คำภิโร) ต่อมาบรรดาลูกหลาน ได้สร้างหอผีปู่ย่า หรือพ่อหม่อนแม่หม่อน ของแต่ละตระกูลไว้ ในขณะที่ภายหลังไม่มีประเพณีการนอนเฝ้า พระธาตุตามหมวดอีกแล้ว เพราะหน้าที่เหล่านี้เป็นของตำรวจจากหน่วยปกครองมาเฝ้าพระธาตุ แทน เนื่องมาจากเป็นการป้องกันทรัพย์สินของทางวัดพระธาตุ แต่ความเข้าใจที่แท้จริงคือ การนอนเฝ้าพระธาตุนั้นถือว่าเป็นหน้าที่ของข้าพระธาตุที่พึงปฏิบัติตามหน้าที่ ที่พระมหากษัตริย์ได้ทานถวายให้เป็นข้าแก่วัดนั้น อนึ่งเมื่อมีการบูรณะพระวิหารครั้งใหญ่ในปี พ.ศ.2549 ได้มีการแบ่งหมวด ให้ชาวบ้านในชุมชนต่างๆมาเข้าเวรรักษาพระธาตุและได้ยกเลิกไปเมื่อมีการบูรณะแล้วเสร็จ
จับต้องไม่ได้ : InTangible.
วรรณกรรมพื้นบ้าน : FL : Folk Literature ตำนานพื้นบ้าน
.
เลขที่ : 157 หมู่ 2 ต. บ้านหลวง อ. จอมทอง จ. เชียงใหม่ 50160
นางสาวเพ็ญจันทร์ แสนสามก๋อง (รองประธานสภาวัฒนธรรมอำเภอจอมทอง)
081-8815463
สุพัฒนวรี ทิพย์เจริญ : มหาวิทยาลัยฟาร์อีสเทอร์น : 2566 Open Call
Chatbot