ผ้าซิ่นตีนจก คือซิ่นที่มีตีนประกอบด้วยส่วนที่เป็นผ้า ลวดลายทอด้วยวิธีจก หรือ ควักเส้นด้ายพิเศษมาผูกมัดขัดกับเส้นอื่นเป็นลวดลายแบบต่างๆ ซึ่งซิ่นตีนจกมีโครงสร้าง ประกอบด้วยผ้า 3 ส่วน คือ หัวซิ่น ตัวซิ่น และ ตีนซิ่น ซิ่นตีนจกที่พบในลักษณะการแต่งกายของสตรีชาวล้านนา “จก” ตามภาษาพื้นบ้าน แปลว่า ควักหรือล้วงด้วยมือ เป็นเทคนิคการทำลวดลายบนผืนผ้าเป็นช่วงๆ ไม่ติดต่อกันตลอดหน้ากว้างของผ้า ทำให้สามารถสลับสีสัน ลวดลายได้หลากหลายสี ซึ่งอาจใช้ขนเม่นหรือไม่ช่วยก็ได้ เมื่อนำความหมายมารวมกัน ซิ่นตีนจก จึงหมายความถึง การทำลวดลายที่มีสีสัน งดงามบนผืนผ้าอาจจะใช้ฝ้ายหรือไหมแล้วนำมาประกอบหรือต่อตรงส่วนลางของผ้าซิ่น เมื่อรวมกันเป็นผืนจึงเรียกว่า ซิ่นตีนจก มีลักษณะได้แก่ ซิ่นตีนจกที่จกเฉพาะตีนตัวซิ่นเป็นผ้าพื้นสีดำ หรือ สีคราม ซิ่นบางผืนมีตัวซิ่นทอด้วยวิธียกมุกหัวซิ่น ใช้ผ้าขาวผ้าแดงเย็บต่อกันแล้วจึงเย็บต่อกันกับตัวซิ่นหรือ จกทั้งตัวซึ่งลักษณะนี้จะมีตัวซิ่นและตีนซิ่นทอด้วยวิธีจก แต่ทอเป็นผ้าคละชิ้น แล้วนำมาเย็บต่อเป็นผืนเดียวกัน ตัวซิ่นส่วนมากจะทอด้วยลายกูด ลายนก ลายมะลิเลื้อย เป็นลายพันรอบตัวซิ่นตีนซิ่นทอลาย หัวซิ่นมีลักษณะเดียวกับซิ่นตีนจกจึงถือได้ว่า ซิ่นชนิดนี้เป็นผลงานทางศิลปหัตถกรรมชั้นสูง และซิ่นตีนจกตัวยกมุกสลับมัดหมี่ตีนซิ่นทอด้วยวิธีจกเหมือนตัวซิ่นตีนจกทั่วไป ตัวซิ่นทอด้วยวิธียกมุกสลับด้วยการทอแบบมัดหมี่ ตัวซิ่นใช้เส้นใยประเภทไหม เป็นวัสดุทอ พบไม่มากในผ้าซิ่นตีนจก ผ้าซิ่นตีนจกลวดลายตีนจกจอมทอง เป็นการสืบทอดความรู้ ความชำนาญผ่านสายตระกูลช่างทอ ย้อนกลับไปในอดีตจากการสืบค้นจากผู้สูงอายุ ได้มีการเล่าสืบมาว่า สมัยก่อนจอมทองเป็นเมืองท่าที่เป็นเส้นทางการค้า จึงเป็นใจกลางของทั้งการค้าและการเรียนรู้ เชื่อว่า ชาวแม่แจ่มได้มาทำงานและเรียนรู้การทอตีนจก และนำเอาองค์ความรู้เหล่านี้กลับไปยังแม่แจ่มและมีการสืบทอด ในขณะที่ผ้าทอตีนจกจอมทองมีผู้สืบทอดน้อยลงจนถึงปัจจุบัน ลักษณะความพิเศษของตีนจกจอมทองนั้นจะเป็นลักษณะของการทอโดยมีการผสมเส้นโลหะไปบนผืนผ้า การใช้สีที่สดใส การเดินเส้นหางสะเปาที่มีความหนา ในปัจจุบันช่างฝีมือในพื้นที่มีจำนวนไม่เพียงพอต่อความต้องการ ดังนั้นจึงจัดว่าเป็นทุนวัฒนธรรมที่ควรค่าแก่การอนุรักษ์ และสืบทอดให้คงอยู่คู่กับอำเภอจอมทองต่อไป
จับต้องได้ : Tangible.
งานช่างฝีมือดั้งเดิม : TC : Traditional Craftsmanship ผ้าและผลิตภัณฑ์จากผ้า
.
เลขที่ : บ้านแม่กลาง ต. บ้านหลวง อ. จอมทอง จ. เชียงใหม่ 50160
นายจตุพล สุต๋าคำ
083-1523024
สุพัฒนวรี ทิพย์เจริญ : มหาวิทยาลัยฟาร์อีสเทอร์น : 2566 Open Call