Cultural Mapping Thailand [PMU] ระบบสารสนเทศด้านวัฒนธรรมและ แผนที่วัฒนธรรม ประเทศไทย

ข้อมูลวัฒนธรรม : AR-57110-00002 [ ได้รับทุนจากโครงการ ]

วัดป่าซาง

Wat pasang

ประวัติความเป็นมาของบ้านป่าซาง ในรัชสมัยของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 5 พระองค์ทรงทราบจากใบบอกข้อราชการจากเจ้าราชวงศ์เจ้าเมืองเชียงใหม่ว่า มีพวกพม่า ลื้อ เขิน จากเมืองเชียงตุง ได้เข้ามาตั้งบ้านเรือนอยู่ที่เมืองเชียงแสนเก่า ต่อมาในปีพุทธศักราช 2417 เจ้าอินทวิไชยานนท์ เจ้าผู้ครองนครเชียงใหม่ ได้เกณฑ์กำลังมาจากเมืองเมืองเชียงใหม่ เมืองลำปาง และเมืองลำพูน ไพร่พลรวมทั้งสิ้น 4,500 คน ยกมาจากเมืองเชียงใหม่ผ่านเมืองเชียงรายเข้ามาขับไล่ชาวเงี้ยว(ไทใหญ่ ไทเขิน ไทลื้อ จากเมืองเชียงตุง) ออกไปจากเมืองเชียงแสนได้ พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวได้ทรงโปรทเกล้าฯ ให้เจ้าอินต๊ะ ผู้เป็นบุตรเจ้าบุญมา(เจ้าหลวงบุญมาเมือง เจ้าผู้ครองนครลำพูน) เป็นหัวหน้านำราษฎรจากเมืองลำพูนและเมืองเชียงใหม่ ประมาณ 1,500 ครอบครัวเข้ามาตั้งรกรากที่เมืองเชียงแสนในปี พุทธศักราช 2423 (ขณะนั้นเมืองเชียงแสนถูกทิ้งร้างไปตั้งแต่ปี 2347) เจ้าอินต๊ะจึงได้นำราษฎรแผ้วถางป่าทำเหมืองฝาย ทำนา ต่อมาประชากรเริ่มหนาแน่นขึ้นตามลำดับ บ้านป่าซาง ตำบลป่าซาง อำเภอแม่จัน จังหวัดเชียงราย ในสมัยอดีตเคยเป้นที่อยู่อาศัยของชาวเงี้ยว เป็นหมู่บ้านเล็กๆ ประมาณ 13 ครัวเรือน ซึ่งมีพ่อตังแกเป็นหัวหน้าหมู่บ้าน ในบริเวณหมู่บ้านป่าซางเป้นสถานที่ๆมีไม้ไผ่ซางจำนวนมาก เมื่อปี พุทธศักราช 2423 ราษฎรเมืองลำพูนเข้ามาอาศัยร่วมกับชาวเงี้ยว สร้างบ้านครั้งเรือนอยู่ในบริเวณหมู่บ้านแห่งนี้ ขณะนั้นยังไม่มีการตั้งชื่อหมู่บ้าน ชาวบ้านเห็นว่าภายในหมู่บ้านเป้นพื้นที่ป่าไผ่ซาง ประกอบกับราษฎรที่อพยพมาอาศัยอยู่ส่วนมากอพยพมาจากบ้านป่าซาง เมืองลำพูน จึงตั้งชื่อหมู่บ้านแห่งนี้ว่าบ้านป่าซาง ซึ่งเป้นหมู่บ้านหนึ่งในเขตการปกครองเมืองเชียงแสน โดยชาวบ้านนิยมเรียกชื่อหมู่บ้านแห่งนี้ว่า บ้านป่าซางหลวง ส่วนพ่อตังแกหัวหน้าหมู่บ้านซึ่งเป็นชาวเงี้ยว(ไทใหญ่) ชาวบ้านได้ตั้งชื่อร่องน้ำทางทิศตะวันตกของหมู่บ้านว่า เหมืองตังแก เพื่อเป้นอนุสรณ์รำลึกถึงหัวหน้าชุมชุมคนแรกในอดีต วัดป่าซาง ตั้งอยู่บ้านป่าซาง อ.แม่จัน จ.เชียงราย สร้างขึ้นเมื่อปี 2428 โดยได้รับอารธนาครูบาจี๋ อินต๊ะ จากเมืองลำพูนมาเป็นองค์ประธานในการสร้างวัด จิตรกรรมโบราณถูกเขียนขึ้นบนฝาผนังหอพระสังกัจจายน์ สร้างขึ้นเมื่อปี พุทธศักราช 2456 เป็นอาคารทรงปราสาท ตั้งอยู่มุมของศาลาบาตรทางด้านทิศตะวันตกเฉียงเหนือ ด้านในอาคารของหอพระสังกัจจายน์มีรูปปั้นพระสังกัจจายน์อยู่ตงกลาง จิตรกรรมเขียนโดยรอบฝาผนังทั้งสี่ด้าน ซึ่งพ่อปู่หนานแก้ว คิดชอบ ผู้อาวุโสของชุมชนเคยบอกกับพระครูอุปถัมภ์วรการ(บุญช่วย วรมงฺคโล) เจ้าอาวาสวัดป่าซางหลวง ว่าเขียนภาพขึ้นในช่วง พ.ศ.2490 จิตรกรรมถูกเขียนอยู่บนฝาผนังทั้งสี่ด้าน โดยทุกด้านมีเนื้อหาที่สัมพันธ์กัน ประกอบด้วย 1. ผนังด้านหน้าของพระสังกัจจายน์หรือทางด้านทิศตะวันออก เขียนภาพพระเจ้าปางเปิดโลกมีแสงพระอาทิตย์อยู่เหนือพระเศียรและมีพระรัศมีรอบพระวรกาย 2. ผนังอีก 3 ด้าน มีเส้นแบ่งออกเป็นสามส่วน โดยแบ่งเป้นลำดับขั้น หมายถึงสวรรค์ โลกมนุษย์ และอบายภูมิ ตามลำดับนับจากบนถึงล่าง ซึ่งเป็นเหตุการณ์ที่สัมพันธ์กับภาพพระพุทธเจ้าปางเปิดโลกที่อยู่บนผนังด้านหน้า ดังนั้นจิตรกรรมทั้งหมดทุกด้านจึงมีความหมายสื่อไปถึงเหตุการณ์ตามพุทธประวัติตอนที่พระพุทธเจ้าเสด็จลงจากสวรรค์ชั้นดาวดึงส์ หรือนิยมเรียกกันว่าปางเปิดโลก โดยในเวลานั้นทรงแสดงปาฏิหาริย์เปิดทั้งสามโลกให้มองเห็นกันได้ ในจิตรกรรมวัดป่าซางนี้ยังมีการสอดแทรกการแต่งกาย การละเล่น ประเพณีพื้นถิ่นในสมัยนั้นได้เป็นอย่างดี เช่น ภาพยมบาลแต่งกายด้วยชุดตำรวจ ภาพวิถีชีวิตของชาวบ้านไปจ่ายตลาด การเล่นเชิงมวย การแห่งบั้งไฟ การทำบุญตักบาตร แห่ปราสาทเครื่องไทยทานต่างๆ และการเล่นดนตรีพื้นเมืองนำหน้าขบวนแห่ ซึ่งสะท้อนให้เห็นความเป็นอยู่ของคนในยุคสมัยนั้นผ่านงานจิตรกรรม อ้างอิง หนังสือชื่อบ้านนามเมือง อำเภอแม่จัน จังหวัดเชียงราย ผศ.ดร.ชาญคณิต อาวรณ์,จิตรกรรมล้านนา พุทธประวัติ ทศชาติ ชาดกนอกนิบาต