Cultural Mapping Thailand [PMU] ระบบสารสนเทศด้านวัฒนธรรมและ แผนที่วัฒนธรรม ประเทศไทย

ข้อมูลวัฒนธรรม : AR-71000-00121 [ ได้รับทุนจากโครงการ ]

สะพานข้ามแม่น้ำแคว

Bridge over the River Kwai

สะพานข้ามแม่น้ำแควสร้างขึ้นในระหว่างสงครามโลกครั้งที่ 2 เป็นส่วนหนึ่งของเส้นทางรถไฟของกองทัพญี่ปุ่นจากสถานีชุมทางหนองปลาดุก อำเภอบ้านโป่ง จังหวัดราชบุรี ไปเมืองธันบูซายัต ประเทศพม่า ซึ่งการสร้างทางรถไฟเส้นทางดังกล่าว บางแห่งต้องทำสะพานข้ามน้ำลึกและเชี่ยวกราก กองทัพญี่ปุ่นเลือกสร้างสะพานข้ามน้ำแควใหญ่ที่บริเวณบ้านท่ามะขาม (สมัยนั้นเรียกว่าบ้านท่าม้าข้าม) ตำบลท่ามะขาม อำเภอเมืองกาญจนบุรี เนื่องจากพื้นดินด้านล่างมีความหนาแน่น ระยะแรกสร้างเป็นสะพานไม้ชั่วคราวก่อน ห่างจากสะพานปัจจุบัน 100 เมตร ใช้เวลาในการก่อสร้าง 3 เดือน ต่อมา สร้างเป็นสะพานเหล็กถาวรโดยนำเหล็กจากมะลายูมาประกอบกัน วางรางโดยเชลยศึกชาวอังกฤษ สะพานมีความยาวทั้งหมด 300 เมตรแบ่งเป็น 11 ช่วงตอม่อคอนกรีต เปิดใช้อย่างเป็นทางการเมื่อวันที่ 25 ธันวาคม พ.ศ.2486 ต่อมาในเดือนพฤศจิกายน พ.ศ.2487 ในระหว่างสงครามสะพานข้ามแม่น้ำแควถูกทหารสัมพันธมิตรโจมตีทางอากาศโดยการทิ้งระเบิดอย่างหนักจนสะพานหักท่อนกลาง ซึ่งต่อมาญี่ปุ่นยอมแพ้สงครามในวันที่ 15 สิงหาคม พ.ศ.2488 สะพานข้ามแม่น้ำแควนี้ชาวไทยเรียกว่าสะพานข้ามแม่น้ำแควใหญ่ ชาวต่างประเทศเรียกแม่น้ำว่า ริเวอร์ จึงกลายเป็นริเวอร์แควไปญี่ปุ่นเกณฑ์เอาเชลยศึกและกรรมการจำนวนมากมาจากค่ายต่างๆ เช่น ค่ายช่องไก่ค่ายกาญจนบุรี และค่ายบริเวณใกล้กับสะพาน กองทัพญี่ปุ่นไม่มีวัสดุอุปกรณ์ทั้งเหล็กและเครื่องจักรขนาดใหญ่ จึงต้องอาศัยแรงงานและฝีมือของเชลยศึกเป็นหลัก ต่อมาสัมพันธมิตรเริ่มมีกำลังเข้มแข็งขึ้น ได้นำเครื่องบินมาทิ้งระเบิดทำลายทางรถไฟ โดยเฉพาะบริเวณสะพานข้ามแม่น้ำแควถูกทิ้งระเบิดถึง 10 ครั้ง โดยถูกโจมตีครั้งแรกในวันที่ 29 พฤศจิกายน พ.ศ. 2486 และในวันที่ 13 มกราคม พ.ศ. 2487 แต่ทัศนวิสัยไม่ค่อยดี เมื่อเครื่องบิน บินมา ญี่ปุ่นจะกวาดต้อนเชลยศึกให้ขึ้นไปอยู่บนสะพานเพื่อให้ฝ่ายสัมพันธมิตรไม่กล้าทิ้งระเบิดลงมาเพราะ จะถูกพวกเดียวกันต่อมาสะพานข้ามแม่น้ำแควถูกโจมตีอีกหลายครั้ง มีครั้งหนึ่งถูกคอสะพานชำรุดไป 3 ช่วง แต่ก็ได้รับการซ่อมแซมใหม่จนใช้การได้ มีผู้เห็นเหตุการณ์เล่าว่า สัมพันธมิตรพยายามทิ้งระเบิดทำลายสะพาน บางครั้งใช้โซ่ผูกมัดลูกระเบิดเป็นพวงเพื่อให้ถูกสะพาน มีผู้พบลูกระเบิดที่ไม่ระเบิดจมอยู่ในน้ำใกล้สะพานจำนวน 2 ลูกปัจจุบันได้นำมาตั้งแสดงไว้ที่เชิงสะพานหลังจากสงครามยุติ การรถไฟแห่งประเทศไทยได้ซ่อมสะพานเพื่อให้ใช้การได้ดีเมื่อ พ.ศ. 2493 - 2495 และได้ซื้อทางรถไฟรวมทั้งสะพานข้ามแม่น้ำแควจากรัฐบาลอังกฤษนับเป็นสะพานประวัติศาสตร์อนุสรณ์ของสงครามมาจนทุกวันนี้ จังหวัดกาญจนบุรีได้จัดงานสัปดาห์สะพานข้ามแม่น้ำแคว ในปลายเดือนพฤศจิกายน โดยมีการแสดงแสงสีเสียง เป็นประจำทุกปีเพื่อระลึกถึงเหตุการณ์ของสงคราม มีคำกล่าวว่า “หนึ่งไม้หมอนหนึ่งชีวิต” บทเรียนแห่งประวัติศาสตร์ โลกไม่เคยลืมเลือนสะพานข้ามแม่น้ำแควหรือที่รู้จักกันในนามเส้นทางรถไฟสายมรณะ ปัจจุบัน สะพานแห่งนี้ยังคงมีการใช้งานจริงในการเดินทางสัญจรของการรถไฟไทย สายกรุงเทพฯ น้ำตก สะพานข้ามแม่น้ำแควแห่งนี้จึงเปรียบเสมือนมรดกจากสงครามโลกครั้งที่ 2 ที่ทั้ง ชาวกาญจนบุรี ชาวไทย และชาวโลก ต่างได้ใช้ประโยชน์ในการเดินทาง การท่องเที่ยว งานเทศกาล และเป็นสิ่งปลูกสร้างที่ชวนหวนระลึกถึงเหตุการณ์สำคัญของโลกใบนี้ใน ฐานะสัญลักษณ์ของสงครามที่จบลง และบทเรียนแห่งสันติภาพนั่นเอง