เจดีย์ทรงลังกาวัดท้ายยอหรือทรงระฆัง อายุไม่น้อยกว่า 160 ปี ตั้งอยู่บนเขาเพหาร (วิหาร) น่าจะสร้างขึ้นในสมัยรัชกาลที่ 5 หลังจากสร้างเจดีย์บนเขาตังกวน เพราะมีรูปแบบทางศิลปะที่ใกล้เคียงกัน เป็นเจดีย์ทรงกลมตั้งอยู่บนยอดเขาวิหารตรงบริเวณหลังวัดท้ายยอ ฐานบันไดขึ้นลง 2 ข้าง สันนิษฐานกันว่าบนยอดเขาแต่เดิมนั้นเป็นที่ตั้งของพระอุโบสถเก่าต่อมาช่วงกลางพุทธศตวรรษที่ 25 พระอุโบสถมีสภาพชำรุดทรุดโทรม จึงได้มีการรื้อถอนอุโบสถและทำการก่อสร้างพระเจดีย์ครอบทับ ลักษณะเป็นเจดีย์ก่ออิฐถือปูนทรงลังกา ก่อฐานสี่เหลี่ยมขนาดกว้างประมาณ 9 เมตร ยาวประมาณ 11 เมตร มีลานประทักษิณ ระเบียงลูกกรงกรุด้วยกระเบื้องปรุลายจีน มีการตกแต่งรอบ ๆ ฐานด้วยลายปูนปั้นที่สวยงาม ด้านนอกมียักษ์ 2 ตน เฝ้าองค์เจดีย์ตามคตินิยมของชาวบ้านยักษ์ 2 ตนนั้นเรียกว่าพ่อแก่ยักษ์ มีเรื่องเล่าต่อมาอย่างมุขปาฐว่านอกจากเฝ้าองค์เจดีย์และพระพุทธองค์แล้ว ยังคอยดูแลช่วยเหลือความเป็นอยู่ของชาวเกาะยอให้มีความสุขสบาย ตลอดจนการประกอบอาชีพให้สำเร็จผล เช่น 1. การปลูกผลไม้ถ้าต้องการให้ฝนตกต้องตามฤดูกาล ให้นำดอกไม้ธูปเทียนไปบูชา และขอพรให้ฝนตก แล้วให้ใช้มือบิดเขี้ยวให้ส่วนโค้งลงล่าง ฝนก็จะตกตามต้องการพืชพันธุ์ธัญญาหารก็จะสมบูรณ์ 2. อาชีพทำกระเบื้องดินเผาเป็นอาชีพหลักของชาวเกาะยอนานนับ 100 ปี การทำกระเบื้องจำต้องใช้แสงแดดเพื่อตากกระเบื้องให้แห้งก่อนนำไปเผาให้สุกถ้าฝนตกมากเกินไปกระเบื้องไม่แห้งก็นำไปเผาไม่ได้จึงต้องขอพรจากพ่อแก่ยักษ์ให้ฝนหยุดตกโดยการบิดเขี้ยวพ่อแก่ยักษ์ให้โค้งขึ้น 3. การพึ่งพาสิ่งศักดิ์สิทธิ์ เป็นที่พึ่งทางใจของชาวเกาะยอ กรมศิลปกรได้ประกาศขึ้นทะเบียนเจดีย์บนยอดเขาพิหารเป็นโบราณสถานของชาติไว้เมื่อวันที่ 15 กันยายน 2540 และได้บูรณะซ่อมแซมเจดีย์พร้อมทั้งปรับปรุงภูมิทัศน์รอบองค์เจดีย์ในปี พ.ศ. 2544-2545 ปี พ.ศ. 2559 ได้ปรับปรุงภูมิทัศน์โดยรอบอีกครั้ง
จับต้องได้ : Tangible.
สถาปัตยกรรม : AR : ARchitecture สถานที่ศักดิ์สิทธิ์
.
เลขที่ : หมู่ 8, ตําบลเกาะยอ อําเภอเมืองสงขลา จังหวัดสงขลา, 90100 ต. เกาะยอ อ. เมืองสงขลา จ. สงขลา 90100
สิทธิพร ศรีผ่อง
081 896 6727
กรกฤต นิลวานิช : มหาวิทยาลัยราชภัฏสงขลา : 2566 Festival