Cultural Mapping Thailand [PMU] ระบบสารสนเทศด้านวัฒนธรรมและ แผนที่วัฒนธรรม ประเทศไทย

ข้อมูลวัฒนธรรม : AS-50300-00003

น้ำแม่ข่า

Nam Mae Kha

หากย้อนอดีตไปเมื่อ พ.ศ. 1839 เมื่อ 723 ปีล่วงมา ครั้งนั้น”พญามังราย” ปฐมกษัตริย์ล้านนา ทรงเลือกชัยภูมิเพื่อสร้างพระนคร เวียงเชียงใหม่ ด้วยหลัก ไชยมงคล 7 ประการ หนึ่งในนั้นคือ “หนองน้ำ หนองขนาดใหญ่” ด้านเหนือของเมือง เป็นองค์ประกอบสำคัญของการสร้าง ทุกอาณาจักรบนโลกใบนี้ ที่ด้านกายภาพ ชัยภูมิเมืองต้องมี “แหล่งรับน้ำ” โดยต้นน้ำ จากยอดดอยสุเทพ จะไหลลงมาตามลำธาร สายน้ำสาขา ตามความลาดเอียงจากด้าน ตะวันตกมาทางตะวันออก ก่อนที่น้ำจากธรรมชาติจากผืนป่า จากฟ้าฝนบนดอย ไหลลงแม่น้ำปิง จะมีหนองน้ำแห่งนี้ รอกักเก็บน้ำหล่อ เลี้ยงผู้คนในเมือง ก่อนไหลผ่านคลองแม่ข่า ลงสู่น้ำปิง นับเป็นความเลิศเลอของ ” กษัตริย์ ” นักปกครอง ผู้รอบรู้ในการวางผังเมืองแรกของเชียงใหม่ ต่อมา ในปี พ.ศ. 2527 ผลพวงจากแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ ฉบับที่ 5 พ.ศ. 2525 – 29 กำหนดให้ “เชียงใหม่” เร่งรัดเป็นเมืองศูนย์กลางหลักทุก ๆ ด้าน ผลที่ตามมาคือโครงการพัฒนาต่างๆถาโถมเข้าสู่เมือง จากเมืองชนบทในภาคเหนือตอนบน ถูกจัดวางตำแหน่ง เป็นเมืองหลักของภาคเหนือตอนบน เมืองโบราณเก่าแก่ ที่ทรงคุณค่า ถูกพลิกสภาพ ด้วยการจัดวางผังเมืองรวม เป็นครั้งแรกในปี 2527 มีพื้นที่กว่า ร้อยตร.กม. รูปแบบผังเมืองที่บรรพชนได้จัดวางไว้ อย่างเข้าใจ ผู้คนในพื้นที่ ถูกแปรเปลี่ยนเพื่อสร้างมูลค่าจากการลงทุน ในความเปลี่ยนแปลงที่อ้างความเจริญ ผ่านแผนพัฒนาต่างๆ รวมถึง บริเวณหนองน้ำที่เป็นหนองน้ำใหญ่ของเมืองเชียงใหม่ ถูกถมเป็นถนนอัษฎาธร ถนนรัตนโกสินทร์ และปลูกสร้างอาคารพาณิชย์ ที่พัก ที่ดินเอกชนไป แทบไม่น่าเชื่อว่า หนึ่งในพื้นที่ไชยมงคล จะกลายเป็นพื้นที่มีเอกสารสิทธิ์ได้ในปัจจุบัน คงคล้าย ๆ ข้อกังขาของชาวบ้านว่า เหตุไฉน กลุ่มอาคารห้องแถวที่ปรากฎในบริเวณด้านทิศใต้ของลานท่าแพ จึงมีเอกสารสิทธิ์ถูกต้องตามกฎหมายได้กรณีหนองน้ำ หนองใหญ่ ไชยมงคลของเวียงเชียงใหม่ ก็เช่นเดียวกัน