พระบรมธาตุสุวรรณคีรีเจดีย์ (เจดีย์วัดชะแล้) ตามประวัติน่าจะเทียบเคียงได้กับเจดีย์ของวัดสทิงพระ วัดราชประดิษฐาน (วัดพะโคะ) และวัดเขียนบางแก้ว โดยเป็นรูปทรงระฆังคว่ำ หรือโป่งขาม คาดว่าจะมีอายุประมาณ 600 ปี (คำนวณจากรูปทรงก่อสร้างและโบราณวัตถุที่ขุดพบในบริเวณเจดีย์องค์เก่า เช่น พระพุทธรูปสมัยลพบุรี) และเมื่อปี พ.ศ. 2512 สมัยของท่านสมภารแดงเป็นเจ้าอาวาส (รูปที่ 10) ได้ให้พ่อนาค (ผู้ที่รอบวชซึ่งต้องมาอยู่ที่วัด) จำนวนหนึ่งขึ้นไปถางต้นไม้บริเวณยอดเขา ซึ่งเป็นที่ตั้งของเจดีย์พวกนาคเหล่านั้นจึงได้ช่วยขุดคุ้ยกองอิฐซึ่งเป็นเจดีย์องค์เก่าที่พังลงมา(หรืออาจก่อสร้างไม่เสร็จ) เมื่อรื้อลงไปในฐานรากของกองอิฐนั้นได้พบกับขันใบใหญ่ที่บรรจุพระพุทธรูปทองคำ แหวน เพชรพลอยทั้งที่ได้เจียรนัยเป็นหัวแหวนแล้วและที่เป็นเม็ดเดิม ๆ รวมไปถึงเจดีย์หยก 3 ส่วนที่ถอดประกอบได้ เฉพาะส่วนกลางของเจดีย์พบบรรจุเศษกระดูกซึ่งเชื่อว่าเป็นพระธาตุ (กระดูกของพระพุทธเจ้า) เมื่อเป็นข่าวกระจายออกไปในตอนเย็นวันนั้นก็มีชาวบ้านพากันขึ้นไปขุดค้นหาสมบัติที่บริเวณนั้น โดยเชื่อว่าเป็น “กรุแตก” ตามคำที่นิยมพูดกัน แต่พวกเขาทุกคนที่ได้สิ่งของเหล่านั้นก็พากลับมาส่งคืนในวันรุ่งขึ้น เพราะรู้สึกว่ามีคนไปทวงกลับในตอนกลางคืน ต่อมากรมศิลปากรก็ได้มาถ่ายภาพ และขึ้นทะเบียนเป็นเจดีย์เป็นโบราณวัตถุ และนำไปเก็บรักษาไว้ส่วนหนึ่ง อีกส่วนหนึ่งนำไปบรรจุเก็บไว้ในเจดีย์ใหญ่ที่จะสร้างครอบเจดีย์องค์เดิม เพราะท่านเล็งเห็นว่าองค์เจดีย์อยู่ในสภาพที่พร้อมจะพังลงมา ท่านจึงได้รวบรวมชาวบ้านและผู้มีจิตศรัทธาได้สร้างอาคารคลุมองค์เจดีย์ไว้ แต่ก็ไม่ได้สร้างปิดทับองค์เจดีย์ พร้อมกับการบรรจุสิ่งของที่ขุดพบทั้งหมดไว้ในฐานอาคารรวมถึงเจดีย์หยกที่บรรจุพระธาตุ เมื่อวันที่ 20 เมษายน พ.ศ. 2532 ตรงกับวันพฤหัสบดี ปีมะโรง ขึ้น 15 ค่ำ เดือน 5 เวลา 13.00 น. ทุก ๆ ปี จะมีประเพณีห่มผ้าพระบรมธาตุสุวรรณคีรี ซึ่งจะตรงกับวันขึ้น 15 ค่ำ เดือน 5 โดยมีการนำผ้าสีเหลือง หรือแดงผืนยาวขึ้นไปห่มองค์พระธาตุเจดีย์ เพื่อเป็นการสักการะบูชา โดยการทางชุมชนจะร่วมมือกันบริจาคเงินตามกำลังศรัทธาเพื่อนำไปซื้อผ้ามาเย็บต่อกันนับเป็นพัน ๆ หลา และจัดขบวนแห่ผ้าขึ้นห่มพระธาตุเจดีย์ ผ้าที่ขึ้นไปห่มองค์พระธาตุนี้เรียกว่า "ผ้าพระบฎ"
จับต้องได้ : Tangible.
โบราณสถาน : AS : Archeological Site โบราณสถานสัญลักษณ์แห่งชาติ
อนุสาวรีย์แห่งชาติ
.
คุณกรณ์เชษฐ์ สิทธิพันธ์
094-539-3989
พัตรธีรา สุวรรณวงศ์ : มหาวิทยาลัยหาดใหญ่ : 2566 Open Call