Cultural Mapping Thailand [PMU] ระบบสารสนเทศด้านวัฒนธรรมและ แผนที่วัฒนธรรม ประเทศไทย

ข้อมูลวัฒนธรรม : AR-10600-00047 [ ได้รับทุนจากโครงการ ]

ศาลเจ้าเกียนอันเกง

Kian An Keng Shine

ศาลเจ้าเกียนอันเกง เป็นศาลเจ้าของชาวจีนฮกเกี้ยนที่ตั้งอยู่ริมฝั่งแม่น้ำเจ้าพระยา ครั้นสมัย รัชกาลที่ 1 ทรงย้ายที่ตั้งพระนครไปยังฝั่งตะวันออก คนจีนเหล่านี้จึงได้อพยพไปอยู่ร่วมกับพวกพ้องในย่าน ตลาดน้อย สำเพ็ง ศาลเจ้าแห่งเดิมมีอยู่ 2 หลังติดกันคือ ศาลุจ้าโจวชื่อกง กับศาลเจ้ากวนอู จึงถูกปล่อยทิ้งร้าง ให้ทรุดโทรม ครั้งเมื่อสมัยรัชกาลที่ 3 เจ้าพระยานิกรบดินทร์ (โต กัลยาณมิตร ได้สร้างวัดกัลยาณมิตรขึ้น เมื่อ พ.ศ. 2368 ซาวจีนจากมณฑลฮกเกี้ยน ตำบลเจียงจิว และตำบลโจวจิว ซึ่งเป็นบรรพบุรุษของสกุลตันติเวชกุล และสกุลสิมะเสถียร ได้เดินทางมากราบไหว้ศาลเจ้าทั้งสองนี้ เมื่อเห็นความชำรุดทรุดโทรมที่เกิดขึ้น จึงได้ร่วมกันรื้อศาลเจ้าทั้งสองลง แล้วสร้างศาลขึ้นใหม่ในที่เดิมให้เป็นศาลเดียว และอัญเชิญเจ้าแม่กวนอิมประดิษฐานโดยใช้ชื่อว่า ศาลเจ้าเกียนอันเกง ศาลเจ้าเกียนอันเกง สร้างเสร็จเมื่อฤดูใบไม้ผลิ ปีที่ 25 ในสมัยของสมเด็จพระเจ้าจักรพรรดิกวงสือ แห่งราชวงศ์ซ่ง แห่งกรุงรัตนโกสินทร์ซึ่งมีจารึกไว้ใต้ขื่อเป็นภาษาจีนเกี่ยวกับการสร้างศาลเจ้าเสร็จ แล้วได้อัญเชิญเจ้าแม่กวนอิมมาประดิษฐานเป็นพระประธานตั้งแต่บัดนั้น จากหลักฐานที่จารึกดังกล่าวแสดงว่า เจ้าแม่กวนอิม องค์นี้มีอายุมากกว่าศาลเจ้าเกียนอันเกง โดยมีการรื้อศาลเจ้าเดิมทั้งสองศาลแทนการซ่อมแชมให้มั่นคงเหมือนเดิม ในสมัยรัชกาลที่ 3 ที่มีการสร้างวัดกัลยาณมิตรฯ ก็สมควรที่จะสร้างศาลเจ้าแม่กวนอิมขึ้นคู่กับหลวงพ่อโต (ซำปอกง) จึงได้ช่วยกันรื้อลงแล้วสร้างขึ้นใหม่เป็นศาลเดียว แล้วอัญเชิญเจ้าแม่กวนอิมจากแชฮุนเต็งมาประดิษฐานแทน โดยคำว่า เกียนอันเกง เป็นภาษาฮกเกี้ยน (ภาษาจีนกลาง คือ เจี้ยนอันกง) เกียนแปลว่า สร้าง คำว่า อัน หมายถึง ร่มเย็น,สงบสุข และคำว่า เกง หมายถึง อาคาร,ศาลาหรือที่พัก เมื่อรวมกันทั้งสามคำแล้วหมายถึง สถานที่ซึ่งอยู่ร่วมกันอย่างมีความสุขร่มเย็นของชาวฮกเกี้ยน ภายในศาลเจ้าเกียนอันเองมีเจ้าแม่กวนอิม เป็นเทพองค์ประธานในศาลตามคติความเชื่อของพุทธศาสนาแบบมหายาน และมีรูปปั้น 18 อรหันต์ ประดิษฐานอยู่ด้วย ซึ่งโดยปกติแล้วทั้งพระโพธิสัตว์กวนอิมและ 18 อรหันต์ จะประดิษฐานอยู่ในวัดพุทธศาสนา นิกายมหายาน นอกจากนั้นยังมีพระพุทธรูปของเถรวาทซึ่งสร้างในสมัยรัชกาลที่ 3 ประดิษฐานที่ในตัวอาคารด้านนอก ที่เคยเป็นกุฏิพระสงฆ์จีนมาก่อน ซึ่งเดินทางมาจากประเทศจีน มาจำพรรษาอยู่ตั้งแต่เริ่มสร้างศาล แต่ในสมัยรัชกาลที่ 5 เกิดกบฏอั้งยี่ขึ้น ทางการจึงได้ขึ้นบัญชีศาลเจ้าทั้งหมดเป็นของราชการทั้งหมด จากนั้นจึงไม่ค่อยมีพระสงฆ์เข้ามาจำพรรษาและไม่มีพระสงฆ์เดินทางมาพำนักอีกต่อไป ปัจจุบันตระกูลสิมะเสถียร โดยคุณบุณยนิธย์ สิมะเสถียร ทายาทผู้ก่อตั้งศาลเจ้าแห่งนี้ได้ให้ข้อมูลไว้ว่า ศาลเจ้าเกียนอันเกงเดิมบรรพบุรุษเป็นผู้ก่อตั้งและดูแล มีพระสงฆ์จีนเดินทางมาพำนักอยู่ครั้งละ 2 รูป โดยพิธีกรรมต่าง ๆ ที่เกิดขึ้นในศาลเจ้าเกียนอันเกงคือ พิธีกรรมในเทศกาลตรุษจีน พิธีกรรมในเทศกาลสารทจีน วันเกิดเจ้าแม่กวนอิม เทศกาลกินเจ และ เทศกาลลอยกระทงจากศาลเจ้าเกียนอันเกง ข้ามไปยังศาลเจ้าโจวซือกง (พระปริยัติธาดา (สมนึก จิตเมโธ), และธัชชัย ยอดพิชัย. (2553). กุฎีจีน ศาลเจ้าเกียนอันเกง. สืบค้นเมื่อวันที่ 8 เมษายน 2567 จาก http://www.mof.go.th/home /emag/pdf/emag_c11_53/e_Mag__November53[1].pdf.)