PMU ทุนทางวัฒนธรรม
โรงต้มเกลือบ่อบ้าน กุดเรือคำ ตั้งอยู่ ณ เขตตำบลอินแปลง อ.วานรนิวาส จ.สกลนคร โดยโรงต้มเกลือบ่อบ้านจะเป็นการทำเกลือจากน้ำเกลือบาดาล โดยจะขุดเจาะน้ำเกลือลึก 50-70 เมตร การผลิตทำได้โดยการขุดเจาะดินลงไปให้ถึงระดับน้ำเกลือบาดาลตามระดับความลึกของพื้นที่ที่มีน้ำเกลืออยู่และสูบน้ำเกลือขึ้นมา จากนั้นนำไปต้ม ซึ่งจะได้เกลือที่ตกผลึกออกมา ทั้งนี้โรงต้มเกลือบ่อบ้านจะผลิตเกลือที่เรียกว่าเกลือต้มหรือเกลือสุกสามารถบริโภคได้เลย ซึ่งจะมีเกลือขาวและเกลือมะตูม เกลือขาวจะเป็นการต้มน้ำเกลือให้ตกผลึกเป็นเม็ดเกลือที่มีสีขาวไม่ผสมสีใดๆเลยเรียกว่าเกลือขาว ส่วนเกลือมะตูมนั้นจะมีการนำมะตูมแห้งมาต้มรวมกับน้ำเกลือด้วยเพื่อให้ได้เกลือที่มีสีชมพูหรือสีโอรสจึงเรียกเกลือชนิดนี้ว่าเกลือมะตูมนั่นเอง ประวัติ โรงต้มเกลือบ่อบ้าน ประวัติโรงต้มเกลือบ่อบ้านเมื่อก่อนนี้ได้เป็นนาข้าวมาก่อน พอเมื่อ พ.ศ. 2525 มีชาวต่างชาติ (ชาวบ้านเรียกชาวต่างชาติกลุ่มนีว่า ฝรั่ง) ได้เข้ามาใช้พื้นที่บริเวณดังกล่าวในการขุดเจาะหาน้ำมัน เมื่อขุดเจาะลงไปใต้ดินกลับไม่เจอน้ำมัน แต่กลับพบว่าพื้นที่บริเวณนี้เป็นน้ำเค็ม เมื่อพบว่าเป็นน้ำเค็มชาวต่างชาติกลุ่มนี้จึงล้มเลิกการขุดเจาะ ต่อมาในปี พ.ศ.2526-2527 ชาวบ้านบ้านกุดเรือคำและบ้านสันติสุขทราบว่าพื้นที่บริเวณดังกล่าวมีน้ำเค็มสามารถต้มเกลือได้เลยมาจับจองพื้นที่เพื่อทำการนำน้ำเค็มนั้นมาต้เป็นเกลือ แรกเริ่มนั้นเปนการต้มเพื่อการบริโภคภายในครัวเรือน ต่อมาจึงมีการพัฒนาการต้มเกลือเพื่อการบริโภคและการขาย กระทั่งในปี พ.ศ. 2545 กรมอุตสาหกรรมได้ออกมาตรวจพื้นที่บริเวณที่ชาวบ้านต้มเกลือและให้ชาวบ้านได้ทำใบประกอบอุตสาหกรรมเพื่อไม่ให้เป็นการผลิตเกลือที่ผิดกฎหมาย ปัจจุบันมีเจ้าของบ่อต้มเกลือ มากกว่า 20 ราย และหมอต้มเกลือมากกว่า 60 หม้อ ซึ่งบริเวณดังกล่าวได้กลายเป็นอุตสาหกรรมการผลิตเกลือสินเธาว์ (เกลือต้มบ้านกุดเรือคำฆ) แหล่งที่ใหญ่ที่สุดในจังหวัดสกลนคร การผลิตเริ่มจากการขุดเจาะดินลึกประมาณ 50-60 เมตร เพื่อสูบน้ำเค็มขึ้นมา จากนั้นเติมน้ำเค็มลงในหม้อต้มจนน้ำเดือด แล้วนำแป้งมันหรือปูนขาวปริมาณปลายช้อนโต๊ะเทลงไปในน้ำที่กำลังต้มอยู่เพื่อไม่ให้เกลือจับตัวกันเป็นก้อน ใช้ไฟต้มให้คงที่ ฟืนที่ใช้จะเป็นฟืนไม้ยางพารา ใช้เวลาต้มอยู่ที่ 12 ชม. ต้มครบ 6 ชม.แรกแล้วนำขึ้นมาพักไว้บนคานก่อน ประมาณ 1 ชม. จากนั้นนำลงมาต้มอีกครั้ง 6 ชม. และนำขึ้นมาพักและกรอก ใช้เวลาในการต้ม พัก กรอก ทั้งหมด 15 ชม. (01.00 น. -18.00 น.) ขั้นตอนนี้เป็นการต้มเกลือขาว ในส่วนของการต้มเกลือมะตูมหรือเกลือแดงมีขั้นตอนดังนี้ เติมน้ำเค็มลงในหม้อต้มและนำมะตูมแห้งที่ทุบเป็นชิ้นเล็กๆประมาณ 1-2 กิโลกรัมใส่ในถุงตาข่ายไนล่อนและนำมาแช่ในน้ำเค็มที่เตรียมไว้ แช่ไว้ประมาณ 6 ชม. - 1 คืน จากนั้นต้มจนน้ำเค็มเดือด แล้วนำแป้งมันหรือปูนขาวปริมาณปลายช้อนโต๊ะเทลงไปในน้ำที่กำลังต้มอยู่เพื่อไม่ให้เกลือจับตัวกันเป็นก้อน ใช้ไฟต้มให้คงที่ (ไฟอ่อนเกลือจะเม็ดใหญ่ ไฟแรงเกลือจะเม็ดเล็ก) ใช้เวลาต้มอยู่ที่ 12 ชม. ต้มครบ 6 ชม.แรกแล้วนำขึ้นมาพักไว้บนคานก่อนประมาณ 1 ชม. จากนั้นนำลงมาต้มอีกครั้ง 6 ชม. และนำขึ้นมาพักและกรอก ใช้เวลาในการต้ม พัก กรอก ทั้งหมด 15 ชม. (01.00 น. -18.00 น.) การล้างหม้อต้มขึ้นอยู่กับผู้ผลิต สามารถล้างได้ทุกวันหรือ 2-4 ครั้ง/เดือน ตามความสะอาดหรือสะดวก ระยะเวลาการต้มเกลือจะอยู่ในช่วงเดือนพฤษภาคม-มีนาคมของทุกปี หยุกพัก 1 เดือน คือเมษายน ผลผลิตที่บ่อบ้านได้ผลิตนั้นจะมีทั้งเกลือขาวและแดง (เกลือแดงหรือเกลือมะตูม) เกลือที่ได้นิยมนำไปปรุงอาหาร หมักปลาร้า ราคาขายส่งต่อตันอยู่ที่ เกลือขาว ตันละ 2,300 บาท เกลือมะตูม ตันละ 2,800 บาท
จับต้องได้ : Tangible.
พื้นที่วัฒนธรรม : CS : Cultural Space พื้นที่วัฒนธรรมที่เป็นพื้นที่ที่มนุษย์สร้างขึ้น
.
เลขที่ : บ้านอินแปลง ต. อินทร์แปลง อ. วานรนิวาส จ. สกลนคร 47120
คุณแม่ต้อย เจ้าของหม้อต้มเกลือบ่อบ้าน
0879445745
tanawadee : มหาวิทยาลัยราชภัฏสกลนคร : 2566 Open Call
Chatbot