วัดปงสนุกเป็นวัดสำคัญที่เชื่อว่าเป็นวัดหลวงกลางเวียงของเมืองเก่านครลำปาง รุ่นที่ 2 ในสมัยที่เมืองลำปางเป็นส่วนหนึ่งของล้านนา และเป็นวัดที่มีลักษณะพิเศษโดยมีพระธาตุและวิหารหลังเล็กตั้งอยู่บนม่อนดอยที่มนุษย์สร้างขึ้นตามคติความเชื่อในทางพุทธศาสนา โดยมีบันไดนาคเป็นทางนำไปสู่ซุ้มประตูโขงอันเปรียบเหมือนประตูสู่สวรรค์ ในอดีตวัดปงสนุกอยู่ติดกับริมฝั่งของแม่น้ำวัง ต่อมาแม่น้ำวังเริ่มเปลี่ยนทิศทางทำให้วัดอยู่ไกลออกจากแม่น้ำ วัดแห่งนี้เคยเป็นที่ตั้งของเสาหลักเมืองหลักแรกตามคติความเชื่อของสยาม (ไทยภาคกลาง) ในสมัยรัชกาลที่ 4 เพราะถือว่าวัดปงสนุกเป็นวัดที่เป็นศูนย์กลางของเมืองเก่านครลำปางรุ่นที่ 2 แม้ว่าจะเป็นวัดสำคัญแต่วัดปงสนุกยังไม่เป็นที่รู้จักของชาวลำปางและนักท่องเที่ยวมากนัก เพิ่งมาเป็นที่รู้จักกันอย่างกว้าง จนกระทั่งภายหลังจากที่ได้รับรางวัลการอนุรักษ์วัฒนธรรมดีเด่น Award of Merit ปี 2008 (พ.ศ.2551) จากองค์การยูเนสโกประจำภูมิภาคเอเชีย-แปซิฟิกอันเป็นผลงานการอนุรักษ์วิหารพระเจ้าพันองค์ โดยความร่วมมือของชาวบ้านในชุมชนร่วมกับคณะวิจิตรศิลป์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ โดยมีวิหารพระเจ้าพันองค์เป็นจุดเด่นที่สำคัญของวัดปงสนุก ด้วยความเป็นวิหารที่มีหลังคาทรงสูงสวยงามแปลกตา เป็นสถาปัตยกรรมผสมผสานล้านนา จีน พม่า และไทยภาคกลาง อายุกว่า 130 ปี เชื่อกันว่าสร้างโดยชาวเชียงแสนที่อพยพเข้ามาในเมืองลำปาง โดยนำแบบมาจากวิหารในเมืองสิบสองพันนา ประเทศจีนซึ่งวิหารลักษณะนี้เหลือเพียงแห่งเดียวในประเทศไทย เหตุที่เรียกว่า “วิหารพระเจ้าพันองค์” เพราะภายในวิหารมีพระพิมพ์ทำด้วยดินเผาติดตามด้านในของหลังกว่า 1,080 องค์ นอกจากนี้ในตัววิหารเป็นแหล่งรวมคติหรือความเชื่อทางพุทธศาสนามากมาย เช่น มีพระพุทธรูปสี่องค์ แทนความหมายของพระพุทธเจ้าที่ตรัสรู้แล้ว 4 องค์และกำลังรอคอยพระพุทธเจ้าองค์ที่ 5 ในกัป (จำนวนชาตินับไม่ถ้วน) นี้ วัดปงสนุกเป็นวัดที่มีวัตถุโบราณจำนวนมากแห่งหนึ่งในตัวเมืองลำปางและชาวบ้านจึงต้องการจะอนุรักษ์เพื่อเก็บรักษาและเป็นการให้ความรู้แก่คนรุ่นต่อมา จึงจัดแสดงในรูปแบบพิพิธภัณฑ์โดยใช้กุฏิและศาลาวัด มีสิ่งของต่าง ๆ เช่น หีบธรรม (กล่องเก็บพระธรรม) พระพุทธรูปไม้ ของเก่าต่าง ๆ เป็นต้น มีป้ายข้อความอธิบายให้ความรู้แก่ประชาชน พิพิธภัณฑ์ในรูปแบบนี้เรียกว่า “พิพิธภัณฑ์จัดแสดงสิ่งของ” ถือเป็นการเรียนรู้ในอีกรูปแบบหนึ่ง เป็นทั้งการรักษาสิ่งของโบราณและการให้ความรู้ไปพร้อมกันด้วย ในปัจจุบันวัดปงสนุกจึงเป็นอีกวัดหนึ่งที่มีความน่าสนใจของเมืองลำปาง และนักท่องเที่ยวที่มาเยือนเมืองลำปางได้ให้ความสนใจเข้ามาเยี่ยมชมอยู่อย่างสม่ำเสมอ
จับต้องได้ : Tangible.
สถาปัตยกรรม : AR : ARchitecture ศาสนสถาน
.
เลขที่ : 50/1 ถนน ปงสนุก หมู่บ้านปงสนุก ต. เวียงเหนือ อ. เมืองลำปาง จ. ลำปาง 52000
นายอนุกูล ศิริพันธ์ ประธานสภาวัฒนธรรมอำเภอเมืองลำปาง และอดีตประธานชุมชนปงสนุก
อาจารย์อัคค์สัจจา ดวงสุภาสิญจ์ : มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลล้านนา : 2566 Open Call