Cultural Mapping Thailand [PMU] ระบบสารสนเทศด้านวัฒนธรรมและ แผนที่วัฒนธรรม ประเทศไทย

ข้อมูลวัฒนธรรม : TC-33180-00003 [ ได้รับทุนจากโครงการ ]

สะเลิก

sa leik

ชื่อเรียกในท้องถิ่น “ตีนซิ่น” กลุ่มชาติพันธุ์เยอ ในพื้นที่อำเภอไพรบึง จังหวัดศรีสะเกษ โดยเฉพาะในกลุ่มผู้หญิง นิยมนุ่งผ้าถุงหรือซิ่น ที่ใช้ สะเลิกต่อเป็นหัวซิ่นเพื่อความสวยงาน และแสดงถึงอัตลักษณ์ของผู้หญิงกลุ่มชาติพันธุ์เยอ ผ้าถุง หรือซิ่นทุกผืนของผู้หญิงชาวเยอจึงมักจะมี สะเลิกต่อออกมาเป็นหัวซิ่นทุกผืน สะเลิก จึงถือว่าเป็นวัฒนธรรมการแต่งกายที่สำคัญของผู้หญิงชาวเยอ การทอสะเลิก จึงถือว่ามีความสำคัญต่อวิถีการผลิตผ้าพื้นเมืองที่แสดงถึงอัตลักษณ์ทางวัฒนธรรมของชาวเยอ การทอสะเลิกให้เกิดลวดลายที่สวยงาม ไม่เพียงแค่สอดเส้นไหมที่เรียกว่าเส้นนอนกับเส้นยืนเพื่อสร้างลวดลายเท่านั้น แต่การทอสะเลิก ต้องใช้ทักษะในการคำนวณ จำนวนของลูกตุ้มดินเผาที่ผูกโยงเป็นตัวถ่วงน้ำหนักของเส้นไหม เพื่อให้เกิดลวดลายที่สวยงามบนผืนผ้า ซึ่งถือว่าเป็นเอกลักษณ์ที่โดดเด่นของการทอสะเลิกในวิถีวัฒนธรรมชาวเยอ ลูกตุ้มดินเผา ที่ใช้สำหรับเป็นตัวถ่วงน้ำหนักเส้นไหมในการทอสะเลิก จะใช้จำนวนแตกต่างกันขึ้นอยู่กับลักษณะของลวดลายบนผืนผ้าที่นิยมใช้กันจะมีจำนวน สี่ลูก หกลูก แปดลูก และสิบสองลูก วัฒนธรรมนุ่งผ้าถุงของผู้หญิงชาวเยอ และการทอผ้าตีนซิ่นที่เรียกว่าสะเลิกโดยใช้ลูกตุ้มดินเผ่าเป็นตัวถ่วงเส้นไหมเพื่อให้เกิดลวดลายที่สวยงาม จะยังคงดำรงอยู่บนวิถีการดำเนินชีวิตอันเรียบง่ายของชุมชนชนบทและสืบสาน ต่อยอดสู่รุ่นลูก รุ่นหลานชาวเยอ ในพื้นที่จังหวัดศรีสะเกษ มีการจำแนกประเภทของผ้าที่แสดงถึงอัตลักษณ์ของกลุ่มชาติพันธุ์ (เขมร ส่วย ลาว เยอ) อาจจำแนกได้หลายประเภทขึ้นอยู่กับเกณฑ์ที่ใช้จำแนก กล่าวคือ จำแนกตามประเภทวัตถุดิบ ได้แก่ ผ้าไหมกับผ้าฝ้าย จำแนกตามเทคนิคและวิธีการผลิต ได้แก่ ผ้าพื้น ผ้าเหยียบ ผ้าขิด ผ้ายก ผ้ามัดหมี่ ผ้าตีนซิ่น จำแนกตามประเภทการใช้สอย ได้แก่ ผ้าอ้อม ผ้าผูกอู่ผ้าห่ม ผ้าแพรมนหรือผ้าแจ ผ้าแพรเบี่ยงหรือผ้าเบี่ยง ผ้าพาดไหล่ ที่นอน มุ้ง ผ้าม่าน ผ้าสมมา ผ้าห่อศพ ผ้าแผ้ว ผ้าปิดหน้าศพ ผ้าพาดโลงศพ ผ้าหี่ม้อน ผ้าห่อกระดูก ถุง ไถ้ ย่าม ผ้าซิ่น ผ้าขาวม้า ผ้าโสร่ง จำแนกตามความสำคัญของพิธีกรรมทางความเชื่อของท้องถิ่นและศาสนา ได้แก่ ผ้าช้อนขวัญ ผ้าในพิธีสะเดาะเคราะห์ ผ้าเซียงข้อง ผ้ายันต์ ผ้าใส่คายและผ้าในพิธีทางพระพุทธศาสนา ได้แก่ ธุง (ธง) ผ้าผะเหวด ผ้านุ่งนาค ผ้าพระบฏ ผ้ากฐิน ผ้าสบง จีวร ผ้าอาบน้ำฝน ผ้าบังสุกุล ผ้าห่อคัมภีร์ จำแนกตามวิธีการผลิต เช่น ผ้าย้อมมะเกลือ ผ้าเหยียบ ผ้ามัดหมี่ ผ้าฝ้าย ผ้าไหม เป็นต้น จำแนกตามลายผ้าและภาษาถิ่นที่ใช้เรียก เช่น โฮล ผ้าแพร ผ้าขิด ซำป็วด โซด รวมทั้ง “สะเลิก” ด้วย พื้นที่ปฏิบัติ พื้นที่ดำเนินการ บ้านปราสาทเยอ ตำบลปราสาทเยอ อำเภอไพรบึง บ้านโพนปลัด ตำบลสุขสวัสดิ์ อำเภอไพรบึง บ้านหนองอารี ตำบลดินแดง อำเภอไพรบึง