Cultural Mapping Thailand [PMU] ระบบสารสนเทศด้านวัฒนธรรมและ แผนที่วัฒนธรรม ประเทศไทย

ข้อมูลวัฒนธรรม : TC-44150-00021 [ ได้รับทุนจากโครงการ ]

กลุ่มผลิตหมวกจากเสื่อกกบ้านยาง

Ban Yang group produces hats reed mats

ต้นกกและผือ คือพืชที่ขึ้นเองในธรรมชาติ เป็นทุนทางธรรมชาติซึ่งเราเห็นในชุมชนมาตั้งแต่เกิด ขณะที่ชาวบ้านส่วนใหญ่ก็มีทักษะในเรื่องการทอเสื่อเบื้องต้น เป็นภูมิปัญญาชุมชนที่มีการนำกกและผือซึ่งเป็นพืชที่มีความเหนียว ทนทานมาทอเป็นเสื่อหรือเบาะรองนั่งในยามว่างจากการทำงาน สำหรับไว้ใช้ในครัวเรือน เสื่อกกเป็นผลิตภัณฑ์ที่พบเห็นแทบทุกจังหวัดในประเทศไทย ซึ่งแรกเริ่มสมัยบรรพบุรุษจะเป็นการทอเสื่อกกไว้ใช้เองในครัวเรือน โดยใช้กกเหลี่ยมที่เกิดขึ้นเองตามธรรมชาติในท้องทุ่ง หรือแหล่งน้ำธรรมชาติ นำกกมาตัด ตากให้แห้ง แล้วทอเป็นผืนเสื่อแบบหยาบๆ ไว้ใช้กันเองในครัวเรือนหรือแจกจ่ายในหมู่ญาติ ต่อมามีการพัฒนาเป็นใช้พันธุ์กกกลม(หญ้าฮังเล)เป็นวัสดุในการทอ ที่ปลูกในท้องนาหรือพื้นที่ที่มีความชื้น เช่น บริเวณริมแหล่งน้ำธรรมชาติ เพราะกกกลมจะมีคุณสมบัติที่ดีกว่า คือมีความเหนียวและผิวละเอียดมากกว่ากกสามเหลี่ยม(ผือโมก) กกกลมเกิดและเจริญเติบโตได้ดีในบริเวณที่มีน้ำท่วมถึง หลังน้ำลด พอกกเจริญเติบโตได้เต็มที่ก็ทำการตัด นำมาตัดแล้วตากให้แห้ง เก็บไว้ทอเสื่อต่อไปกกกลมพันธุ์ที่ปลูกโดยไม่ต้องอาศัยความชื้นมากนัก บางคนเรียกกกชนิดนี้ว่ากกราชินีปลูกได้โดยทั่วไป เช่น บริเวณสวนภายในหมู่บ้าน ปลูกรอบๆบริเวณบ้าน ร่องน้ำ การทอเสื่อเป็นภูมิปัญญาชาวบ้านในชนบทที่ใช้เวลาว่างจากการทำไร่ทำนามาถักทอ บางส่วนทอเก็บไว้เพื่อทำบุญช่วงเทศกาลตามประเพณี โดยใช้วัตถุดิบที่หาได้ง่ายในท้องถิ่น คือใช้ต้นกก คิดค้นลวดลายให้แปลกใหม่ เช่น ลายดอกลายน้อย ลายสมอคู่ และลายแพรวา ถักทอจนเป็นผืนสวยงาม พัฒนาต่อยอดโดยการแปรรูปให้เป็นผลิตภัณฑ์ที่ทันสมัย และสามารถใช้งานได้หลากหลายรูปแบบ จุดเด่นของผลิตภัณฑ์ทอเสื่อกก ซึ่งเป็นผลิตภัณฑ์ที่มีความโดดเด่น ประณีต สวยงาม มีหลากหลายชนิด ผลิตจากเส้นใยที่มีคุณภาพเหนียวแน่นทนนาน ผิวมันละเอียด ใช้วัตถุดิบในท้องถิ่น และสามารถปลูกเองในพื้นที่ ผลิตภัณฑ์ทั้งสองอย่างผลิตขึ้นจาก กก โดยเป็น กก ที่ปลูกเองและหาตามแหล่งน้ำธรรมชาติ เช่น กกโคก โดยที่นิยมใช้มี 2 ชนิด คือ กกโคก(จะเรียกว่ากกพระราชินี) และกกน้ำ การผลิตเสื่อและหมวกทำขึ้นโดยกลุ่มวิสาหกิจ มีการรวมกลุ่ม แต่กลุ่มมีปัญหาเพราะสมาชิกส่วนมากมีอายุเยอะขึ้น ทำให้คุณสุดใจ ศรีวิเศษ แยกตัวออกมาผลิตเสื่อเอง โดยการใช้เวลาว่างจากการทำนา ถักหมวกจากกกเพื่อไว้ขายร่วมกันกับกลุ่มที่ทอเสื่อกกเพื่อให้มีผลิตภัณฑ์ที่หลากหลาย แต่การผลิตหมวกหากใช้ไหลในการทำ จะทำให้แข็งแรงกว่ากก การทำแต่ละครั้ง ใช้เวลาในการทำ วันละใบ ทำคนเดียว แล้วแต่ออเดอร์ที่สั่งทำ ส่งขาย ใบละ 100 บาท