Cultural Mapping Thailand [PMU] ระบบสารสนเทศด้านวัฒนธรรมและ แผนที่วัฒนธรรม ประเทศไทย

ข้อมูลวัฒนธรรม : SP-57140-00049 [ ได้รับทุนจากโครงการ ]

พระอุปคุต

Pra Upakhut

พระอุปคุต เป็นชื่อพระอรหันตสาวกรูปหนึ่งในพุทธศาสนา มีลักษณะเฉพาะที่แตกต่างไปจากพระอรหันตสาวกรูปอื่น ปรากฏในตำนานที่มีความหลากหลาย แต่ไม่ปรากฏในพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลี โดยจะมีความเชื่อมโยงกับพุทธศาสนาฝ่ายมหายานที่ใช้ภาษาสันสกฤตเป็นหลัก เชื่อว่าพระอุปคุตเป็นพระเถระที่พระเจ้าอโศกมหาราชเลื่อมใสศรัทธา มีชีวิตอยู่หลังสมัยพุทธกาล มีอิทธิฤทธิ์ในการปราบมารที่มาขัดขวางการแสดงธรรมเทศนา ในตำนานพระอุปคุตที่แพร่หลายในฝ่ายไทยและพม่าเชื่อว่าพระอุปคุตเป็นพระอรหันต์ที่มีฤทธิ์มาก เข้าฌานสมาบัติอยู่ใต้มหาสมุทรหรือสะดือทะเล สามารถอัญเชิญขึ้นมาจากน้ำเพื่อป้องกันมิให้มารมามำลายพิธีทางศาสนาได้ ในงานจุลกฐินจะมีการอัญเชิญพระอุปคุตขึ้นจากน้ำอิง โดยสมมติว่าหินใต้น้ำที่งมขึ้นมาได้นั้นคือพระอุปคุต (แต่ในปัจจุบันนิยมอัญเชิญพระอุปคุตที่หล่อโลหะหรือสลักจากไม้เหมือนพระพุทธรูปแล้ว) พิธีดังกล่าวจัดขึ้นเพื่อความเป็นสิริมงคลในการดำเนินพิธีจุลกฐินในช่วงเช้าของวันเก็บฝ้าย จากนั้นในช่วงค่ำจะมีการทำบุญพระอุปคุต