Cultural Mapping Thailand [PMU] ระบบสารสนเทศด้านวัฒนธรรมและ แผนที่วัฒนธรรม ประเทศไทย

ข้อมูลวัฒนธรรม : CS-51120-00006 [ ได้รับทุนจากโครงการ ]

บ้านหนองเงือก

Ban Nong Ngueak

บ้านหนองเงือก ตั้งอยู่ในตำบลแม่แรง อำเภอป่าซาง จังหวัดลำพูน ชาวบ้านส่วนใหญ่มีเชื้อสายยอง “ยอง” เป็นชื่อเรียกกลุ่มคนที่พูดภาษาตระกูลไทและมีถิ่นฐานบ้านเกิดอยู่ที่เมืองยอง ซึ่งอยู่ในประเทศเมียนม่าร์ในปัจจุบัน ในประวัติศาสตร์คนยองถูกกวาดต้อนเข้ามาในดินแดนไทยเมื่อสองร้อยกว่าปีมาแล้ว หนังสือคนยองย้ายแผ่นดิน ของแสวง มานะแซม ให้ข้อมูลว่า ชาวยองถูกกวาดต้อนลักษณะเทครัวในสมัยพระเจ้ากาวิละเพื่อการฟื้นฟูบ้านเมือง หลังจากที่อิทธิพลของพม่าเริ่มหมดไปจากที่ราบเชียงใหม่ ลำพูน แบ่งได้ 3 ช่วงเวลา ช่วงแรกระหว่างปี พ.ศ. 2325-2339 ช่วงที่สองระหว่าง พ.ศ. 2339-2348 และช่วงที่สามระหว่าง พ.ศ. 2348-2356 โดยจากการกวาดต้อนผู้คนจากเมืองยองและเมืองใกล้เคียง เข้ามาตั้งถิ่นในเมืองลำพูน จากนั้นคนยองได้ขยายตัวออกไปตั้งชุมชนในที่ต่างๆ และได้กลายเป็นพลเมืองส่วนใหญ่ของเมืองลำพูน สำหรับคนยองบ้านหนองเงือกนั้น ช่วงปี พ.ศ. 2348 – 2356 มีชาวยอง 5 ครอบครัว อพยพมาจากบ้านม่อน เมืองยอง ประเทศเมียนม่าร์ เข้ามาตั้งรกราก ณ บ้านหนองเงือกปัจจุบัน โดยสามครอบครัวตั้งบ้านเรือนอยู่ทางทิศเหนือหมู่บ้านเรียกชื่อว่า “บ้านม่อน” ตามชื่อหมู่บ้านเดิมของตนในเมืองยอง ในช่วงแรกบ้านม่อนเป็นศูนย์กลางของหมู่บ้าน มีการสร้าง “ใจบ้าน” ไว้ที่จุดนี้ อีกหนึ่งครอบครัวตั้งรกรากอยู่นอกรั้วนาทิศตะวันตกของวัด ปัจจุบันเรียกว่า “ค้อป่ามะหุ่ง” และอีกหนึ่งครอบครัว ตั้งอยู่ทิศตะวันออกของวัด บริเวณตลาดสดในปัจจุบัน เดิมห้าครอบครัวต่างเรียกชื่อบ้านตามที่ตนตั้งชื่อขึ้นซึ่งไม่เหมือนกัน ถัดออกไปทางทิศตะวันออกของหมู่บ้าน มีหนองน้ำที่มีน้ำไหลออกมาจากตาน้ำตลอดปี ชาวบ้านเรียกว่า “หนองออกรู” เป็นต้นกำเนิดลำน้ำเหมืองกลาง จากตำนานและคำบอกเล่าสืบต่อกันมากล่าวว่า หนองน้ำแห่งนี้ มีเงือกตัวหนึ่งขนาดเท่าตัวคน มักผุดขึ้นมาและเคยฉุดลากเอาวัวเป็นๆ ของชาวบ้านแถวนั้นจมหายไป ด้วยเหตุนี้บุคคลทั้งห้าครอบครัว จึงเรียกชื่อหมู่บ้านอีกชื่อหนึ่งว่า “บ้านบวกเงือก” (บวกในภาษาล้านนาแปลว่าหนองน้ำ) ต่อมาจึงเรียกเป็น “บ้านหนองเงือก”